عبدالصمد خرمشاهی
اصولاً فلسفۀ مجازات اصلاح بزهکار است ولی با نگاهی به زندان ها متوجه می شویم که نه تنها اصلاحی صورت نمی گیرد بلکه انواع راهکارهای جدید برای جرائم آینده و جرائم جنسی و معتاد شدن در زندان‌ها و... بر روابط زندانیان حاکم است.
امروزه کاهش جمعیت کیفری و آسیب‌های اجتماعی زندان یکی از مسائلی است که مسئولان را به این فکر وا داشته تا به این هدف مهم دست یابند. اصولا کیفر و مجازات در لغت به معنای عقوبتی است برای کسی که خلاف قانون یا اخلاق یا عرف و عادت رفتار کرده و مرتکب عمل بد شده باشد.همچنین می توانیم مجازات را این‌گونه تعریف کنیم به عکس العمل جامعه به صورت رنج و تعبی که به بزهکار اعمال می شود . اصولا زمانی مجازات واقع می شود که جرمی صورت گرفته باشد و ماده 2 قانون مجازات اسلامی نیز جرم را چنین تعریف می کند ((هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می شود)) وقتی به تاریخ نگاه می‌کنیم متوجه می شویم که حتی جوامع ابتدایی زمان‌های بسیار قبل هم نسبت به جرائم تعریف شده خودشان مجازات خاصی را در نظر می گرفتند .
در حال حاضر نیز مجازات ها نقش بسیار مهمی را مخصوصا در کشورهای جهان سوم بازی می کند. وقتی صحبت از مجازات می شود عده بسیار زیادی از افراد جامعه و حتی حقوقدانان در ابتدا حبس را به یاد می آورند که یکی از دلایل آن این است که از بدو اسلام تا به امروز به شکل های مختلفی اجرا می شده است.در همین زمینه قانون مجازات اسلامی، پس از چند سال، طی فرآیندهای تدوین و تصویب بالاخره در مورخ۲۸ /۱۰/ ۱۳۹۰به تصویب نهایی شورای نگهبان رسید و بدین ترتیب کشور، صاحب قانون جدید ماهوی در حیطه حقوق کیفری شد .در فصل نهم، طی مواد ۶۳ الی ۸۶ با عنوان مجازات‌های جایگزین حبس، به طور مفصل مباحث مربوط به این موضوع ارائه شده است.
در ماده ۶۳ مقرر شده مجازات‌های جایگزین حبس، عبارت است از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن، آثار ناشی از جرم، سن، مهارت، وضعیت، شخصیت و سابقه مجرم، وضعیت بزه دیده و سایر اوضاع و احوال تعیین و اجرا می‌شود. در تبصره این ماده مقرر شده که دادگاه نمی‌تواند به بیش از ۲ نوع از مجازات‌های جایگزین حکم دهد. همچنین ماده ۶۴ تأکید شده که مرتکبان جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آن‌ها ۳ ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می شوند.اصولاً فلسفۀ مجازات اصلاح بزهکار است ولی با نگاهی به زندان ها متوجه می شویم که نه تنها اصلاحی صورت نمی گیرد بلکه انواع راهکارهای جدید برای جرائم آینده و جرائم جنسی و معتاد شدن در زندان‌ها و... بر روابط زندانیان حاکم است. که این موارد باعث می شود شخصی که برای بار اول وارد زندان می شود به تدریج با محیط و اشخاص و نوع رابطه خو گرفته و همانند یک مجرم حرفه ای که برای جرائم آینده برنامه ریزی و حرفه ای گری بیشتری دارد از زندان بیرون می رود.
*وکیل پایه یک دادگستری
